Protezą natychmiastową nazywa się uzupełnienie stomatologiczne, które zostaje wprowadzone na podłoże w jamie ustnej bezpośrednio po usunięciu zębów, w czasie kiedy działa jeszcze znieczulenie miejscowe nasiękowe czy przewodowe lub ogólne. Wszystkie czynności związane z klinicznym i laboratoryjnym wykonawstwem są przeprowadzane przed usunięciem zębów.
Wskazaniem do wykonania protezy natychmiastowej jest konieczność usunięcia jednego lub więcej zębów, zwykle w odcinku przednim, i bezpośredniego uzupełnienia protezą zaistniałego braku w luku zębowym.
Protezy natychmiastowe wykonuje siÄ™ jako:
1. Dlugoczasowo użytkowane protezy całkowite.
2. Dlugoczasowo użytkowane protezy częściowe osiadające.
3. Protezy czasowe (przejściowe) w dwuetapowym przechodzeniu do bezzębia.
4. Protezy czasowe podczas rozłożonego na etapy usuwania zębów.
5. Protezy czasowe w częściowych brakach uzębienia zastępowane później protezami szkieletowymi.
6. Protezy czasowe zastępowane później protezami stałymi.
Protezy tego rodzaju wykonuje się w przypadkach, kiedy zapadnie decyzja o usunięciu wszystkich zębów w szczęce lub żuchwie, ewentualnie jednocześnie w szczęce i żuchwie. W tym ostatnim przypadku Boucher radzi równocześnie wykonywać protezę górną i dolną. Wykonane wcześniej protezy zostają wprowadzone cło jamy ustnej bezpośrednio po usunięciu zębów i w miarę gojenia się i zaników podłoża są stopniowo dopasowywane i korygowane. Spiechowicz i wsp. opracowali metodę umożliwiającą długo-czasowe użytkowanie natychmiastowych protez płytowych zarówno całkowitych, jak i częściowych.
Wykonuje się je w przypadkach, kiedy zachodzi konieczność usunięcia grupy zębów z pozostawieniem części resztkowego uzębienia stanowiącego utrzymanie dla protezy częściowej. W zależności od stanu pozostawionych zębów proteza płytowa częściowa osiadająca może być użytkowana przez okresy o różnej długości trwania. Dalsze zęby wymagające usunięcia mogą być do niej kolejno dołączane. Dopiero kiedy pacjent utraci wszystkie zęby, dotychczas utrzymujące protezę na podłożu, wykonuje się nową protezę całkowitą.
U wielu pacjentów, szczególnie z zaawansowaną periodontopatią, nigdy dotychczas nieużytkujących protez, konieczność usunięcia wszystkich zębów stwarza wiele problemów zarówno natury fizycznej, jak i psychicznej. Próbą zmniejszania uciążliwości tych problemów i ułatwienia adaptacji do protez jest postępowanie dwuetapowe, umożliwiające również zmniejszenie liczby zębów usuwanych w czasie jednego posiedzenia. Postępowanie to polega na usunięciu najpierw bocznych zębów i wykonaniu protezy skrzydłowej. Po okresie około 2 miesięcy, kiedy podłoże zostaje całkowicie wygojone i względnie ustabilizowane, pobiera się wycisk czynnościowy złożony wraz z dotychczasową protezą, a następnie usuwa wszystkie zęby i osadza protezę całkowitą.
W pierwszym etapie postępowania proteza powinna być wykonana na modelu uzyskanym z wycisku czynnościowego. Powinna pokrywać całe podniebienie i mieć uszczelnioną tylną granicę płyty.
Burger stosował powyższą metodę z pełnym powodzeniem przez wiele lat. Ułatwia ona pacjentowi przechodzenie od własnego uzębienia do sztucznego, zmniejszając do minimum uraz zarówno psychiczny, jak i fizyczny.
 Niekiedy ze wskazań lekarskich wynika, że z uwagi na ogólny stan zdrowia nie jest możliwe jednoczesne usunięcie więcej niż jednego czy dwóch zębów. Zdarzają się również pacjenci, którzy ze względów emocjonalnych nie zgadzają się na mnogie ekstrakcje. Pacjentom tym wykonuje się najczęściej najpierw protezę częściową uzupełniającą istniejące braki, a po jej zaadaptowaniu w określonym czasie usuwa się pojedyncze zęby, dostawiając je kolejno do użytkowanej protezy. Metoda ta umożliwia łatwiejszą adaptację do protezy ruchomej u pacjentów nigdy dotychczas nieużytkujących takich uzupełnień.
Jest to szeroko stosowane postępowanie, zwłaszcza kiedy zachodzi konieczność usunięcia większej liczby zębów, szczególnie w odcinku przednim, z pozostawieniem jednak odpowiedniej ich liczby, korzystnie rozmieszczonych i dobrze umocowanych w zębodołach. Płytowa proteza natychmiastowa pozwala uniknąć przejściowego okresu braku zębów przednich, wywierając korzystny wpływ na cały układ stomatognatyczny. Po całkowitym wygojeniu się wyrostków zębodołowych, czyli po 2 miesiącach lub później, wykonuje się protezę szkieletową jako bardziej od płytowej racjonalne uzupełnienie protetyczne.
Sytuacja jest analogiczna jak w poprzednim przypadku i dotyczy usuwania niewielkiej liczby zębów, natychmiastowego pokrycia rany poekstrakcyjnej protezą płytową o płycie ograniczonej i - po wygojeniu się podłoża - wykonania protezy stałej (mostu).